भर्खरै भारतको सर्वोच्च अदालतले यौनकर्मीलाई लिएर फैसला सुनाएको छ । जस अनुसार ‘वेश्यावृत्ति’ कुनै कानूनी अपराध होइन ।

यो निर्णयपछि ‘वेश्यावृत्ति’ पनि अन्य साधारण पेशा जस्तै बन्न पुग्यो । सर्वोच्च अदालतले आफ्नो फैसलामा ‘प्रहरीलाई यौनकर्मीलाई अनावश्यक दुव्र्यवहार नगर्न’ भनेको छ ।

तर सर्वोच्चको यो निर्णय भन्दा धेरै पहिलेदेखि नै भारतको बेदिया समुदायले वेश्यावृत्तिलाई सामान्य पेशाका रूपमा गर्दै आएका छन् । यस समुदायका लगभग सबै महिला देहव्यापारको पेशामा संलग्न छन् ।

ग्राहक ल्याउने र उनीहरूसँग वार्ता गर्ने काम सोही समुदायका पुरुषहरूले गर्छन् । दिल्लीको रेड लाइट एरिया जीबी रोडमा बस्ने सुनिता (नाम परिवर्तन) बाल्यकालमा नै यो पेशामा फसेकी थिइन् ।

कसरी सुरु भयो भनेर सोध्दा उनी मुस्कुराउँदै भन्छिन्, ‘म बेदिया हुँ ।’ सुनिता आफू मात्र नभई घरका अन्य महिलाले पनि यस्तै गर्ने गरेको बताउँछिन् । उनकी आमा र बहिनीहरू पनि भारत, मध्य प्रदेशमा यौनकर्मीको रूपमा काम गर्छन् । त्यसैले सुनितासँग अर्को विकल्प थिएन ।

बेदिया समुदायको इतिहास

मध्यप्रदेशका केही गाउँमा बसोबास गर्ने बेदिया समुदायले सयौं वर्षदेखि वेश्यावृत्तिलाई कमाइको माध्यम मान्दै आएका छन् । यो समुदायले मुगलकालमा नाचगान गाउने गरेको बताइन्छ ।

तर पछि जब शाही राज्यहरू समाप्त भयो, तब सो समुदायले जीविकोपार्जनको लागि संकटको सामना गर्नुपर्यो । यस्तो अवस्थामा समुदायका महिलाले वेश्यावृत्ति गर्न थाले । २०११ को जनगणना अनुसार यस समुदायको जनसंख्या करिब ५० हजार रहेको छ ।

मध्य प्रदेशका विभिन्न जिल्लाहरूमा विशेषगरी मालवा क्षेत्रमा ६० भन्दा बढी बेदिया गाउँहरू छन् । जहाँ वेश्यावृत्तिको काम हुन्छ । मोरेनाका एक स्थानीय पत्रकारले नाम न छाप्ने सर्तमा यी ६० गाउँ बाहेक भोपाललगायत राज्यभरि उनीहरूको सञ्जाल फैलिएको बताए । पछिल्लो समय त्यहाँका केटीहरू दिल्ली र बनारसको रेड लाइट क्षेत्रमा जान थालेका छन् ।

शाहजहाँले आगरा ल्याए

किंवदन्तीमा बेदियाहरू बेद्दी राजाका सन्तान हुन् भन्ने विश्वास गरिन्छ । तिनीहरू देवताहरूको कलाकार गन्धर्वबाट उत्पन्न भएको मानिएको छ । प्रसिद्ध लोकनृत्य ‘राई’ पनि बेदिया जनजातिबाट आएको हो ।

धेरै इतिहासकारहरू विश्वास गर्छन् कि ताजमहलको निर्माणको क्रममा मुगल सम्राट शाहजहाँले आगरा वरपर बेदिया समुदायका मानिसहरूलाई बसाएका थिए ।

ताजमहल निर्माण गर्ने कारीगरहरूलाई मनोरञ्जन गर्नका लागि त्यस्तो गरिएको थियो । तर ताजमहल बनेपछि यी गरिबको रोजगारी समाप्त भयो । त्यसैले उनीहरु वेश्यावृत्तितिर लागे ।

जीबी रोड जानु एक उपलब्धि

बेदिया समुदायको सम्पूर्ण सामाजिक व्यवस्था वेश्यावृत्तिको वरिपरि घुमेको छ । त्यो बेदिया परिवार धेरै समृद्ध मानिन्छ, जहाँ धेरै युवती छन् ।

यस्तो अवस्थामा उनको गाउँबाट राजधानी दिल्लीको रेड लाइट क्षेत्रमा आउनु एउटा उपलब्धि जस्तै हो । दिल्लीको रेड लाइट क्षेत्रमा जान पाउँदा केटी र उनको परिवारले समेत गर्व गर्छ ।

अन्य यौनकर्मीहरूले कम बुझ्छन्

जीबी रोडमा काम गर्ने अन्य महिलाले ‘बेदिया केटी’ लाई आफूभन्दा तल्लो ठान्छन् । उनीहरुसँग काम गर्ने सुनिताले भनिन्, ‘यहाँ सबैले यस्तो गर्छन्’, उनको अनुहारमा गर्व प्रष्ट देखिन्थ्यो ।

दिल्लीको यो रेड लाइट क्षेत्रमा धेरै महिलाहरु छन्, जसले आफ्नो पहिचान लुकाएर यस्तो काम गर्छन् ।

गाउँ गएपछि उनी पूर्णतया घरेलु महिला बन्छिन् । उनको कामको बारेमा उनको परिवार वा छिमेकीलाई केही थाहा छैन । केटीहरूलाई नराम्रो भन्नु फरक कुरा हो, तर उनीहरुसँग अर्को विकल्प छैन् ।